โรคพยาธิหอยโข่ง Angiostrongyliasis
โรคพยาธิหอยโข่ง เป็นโรคที่เกิดจากพยาธิตัวกลมที่มีชื่อว่า แองจิโอสตรองจิลัส แคนโตเนนซิส Angiostrongylus cantonensis ซึ่งตามปกติเป็นพยาธิที่อาศัยอยู่ในหลอดเลือดแดงของปอดหนู
รูปร่างลักษณะ
พยาธิตัวเต็มวัยมีรูปร่างเรียว ยาวประมาณ 2-3 ซม ตัวเมียจะมีลายเป็นเกลียวขาวสลับดำอยู่ในตัว ตัวผู้จะมีขนาดเล็กกว่าและที่หางจะมีแผ่นบางๆเล็กๆ แผ่ออกมา
![พยาธิหอยโข่ง 01](https://www.tropmedhospital.com/wp-content/uploads/2020/07/พยาธิหอยโข่ง-01.jpg)
รูปพยาธิ Angiostrongylus cantonensis ตัวผู้ ขนาด 15-19 x 0.26 มม. รูปร่างยาวเรียวปลายหางมี bursa ขนาดเล็ก
![พยาธิหอยโข่ง 02](https://www.tropmedhospital.com/wp-content/uploads/2020/07/พยาธิหอยโข่ง-02.jpg)
รูป พยาธิ A. cantonensis แสดงส่วน bursa ซึ่งมีขนาดเล็กแผ่ออกทางด้านท้อง มีอวัยวะเพศ (spicule) 2 อัน ขนาดไม่เท่ากัน
![พยาธิหอยโข่ง 03](https://www.tropmedhospital.com/wp-content/uploads/2020/07/พยาธิหอยโข่ง-03.jpg)
รูปพยาธิ A. cantonensis ตัวเมียขนาด 21-25 x 0.33 มม. ปลายหางของพยาธิทู่ มีลักษณะพิเศษที่เห็นได้ชัดคือสีแดงสลับสีขาวพันเป็น เกลียวคล้ายเครื่องหมาย ของร้านตัดผม
![พยาธิหอยโข่ง 04](https://www.tropmedhospital.com/wp-content/uploads/2020/07/พยาธิหอยโข่ง-04.jpg)
รูปพยาธิ A. cantonensis ตัวอ่อนระยะที่ 3 ซึ่งเป็นระยะติดต่ออยู่ในกล้ามเนื้อของหอย และตับของตะกวด
แหล่งระบาดของโรคพยาธิ
โรคพยาธิหอยโข่งพบได้ทุกภาคในประเทศไทย โดยเฉพาะภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ในกลุ่มประชาชนที่ชอบรับประทานหอยน้ำจืดดิบๆ สุกๆ
วงจรชีวิตของพยาธิ
พยาธิตัวเต็มวัยทั้งสองเพศจะอาศัยอยู่ในหลอดเลือดแดงของปอดหนู พยาธิตัวเมียจะออกไข่ในหลอดเลือดแดงและฟักตัวเป็นตัวอ่อนระยะที่ 1 ปนออกมากับมูลหนู ตัวอ่อนระยะนี้ไชเข้าหอยทากหรือหอยน้ำจืด เช่น หอยโข่ง (หอยปัง) หอยขม หอยเชอรี่ แล้วเจริญเป็นตัวอ่อนระยะติดต่อ เมื่อหนูกินหอย พยาธิจากหอยจะเข้าไปในสมองหนู เจริญต่อไปเป็นพยาธิตัวแก่ในหลอดเลือดแดงของปอดหนู และออกไข่ซึ่งจะพัฒนาต่อไปตามวงจรชีวิต หากคนรับประทานหอยดิบๆ สุกๆ ซึ่งมรพยาธิระยะติดต่อ พยาธิจะเข้าสู่ระบบประสาท เช่น สมอง ไขสันหลัง หรือตา
![ตะกวด](https://www.tropmedhospital.com/wp-content/uploads/2020/07/ตะกวด.jpg)
รูปตะกวด Varanus bengalensis เป็น paratenic host ของ A. cantonensis ที่ตับของตะกวดจะพบพยาธิระยะติดต่อ เคยมีรายงานว่าคนกินตับตะกวดแล้วเกิดโรค เยื่อหุ้มสมองอักเสบเนื่องจากพยาธิตัวนี้
อาการ
หลังจากรับประทานอาหารที่มีพยาธิระยะติดต่อเข้าไป 1-4 สัปดาห์ จะมีอาการปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน ในรายที่มีอาการรุนแรงจะปวดศีรษะมาก คอแข็ง หลังแข็ง ชัก อาจเป็นอัมพาต ซึม หมดสติ หรือตายได้ ถ้าพยาธิไชเข้าตา ตาอาจจะอักเสบ มัว และบอดได้
การวินิจฉัย
– วินิจฉัยจากอาการทางคลินิกข้างต้น จากประวัติการรับประทานอาหารดิบๆ สุกๆ เช่น หอยพาหะ กุ้ง และสัตว์พาหะ อื่นๆ
– ตรวจพบพยาธิในน้ำไขสันหลังหรือจากตา
– ตรวจพบเม็ดเลือดขาวชนิดอิโอซิโนฟิลจำนวนมากในน้ำไขสันหลัง
– ตรวจเลือดเพื่อหาภูมิคุ้มกันเฉพาะต่อพยาธิโดยวิธีอิมมิวโนวินิจฉัย
การป้องกัน
– ไม่รับประทานอาหารดิบๆ สุกๆ พืช ผัก ผลไม้ หรือดื่มน้ำที่ไม่สะอาด
– ควบคุมหนูและหอยพาหะ
– ให้สุขศึกษาถึงการระบาด การติดเชื้อและการป้องกัน
การรักษา
ควรมาพบแพทย์เพื่อรับการรักษาที่ถูกต้อง